Het mysterie van Darp – Dienstplicht
Onlangs, de eerste uitzending dateert van 4 januari 2022, werd er op RTV-Drenthe een 6-delige serie uitgezonden over het wel en wee van het Drentse dorpje Darp. Dat riep herinneringen op. Niet zozeer aan het dorp zelf. Ik kende het niet eens.
Mijn herinneringen betroffen de Amerikaanse legerbasis die aan de andere kant van de afslag naar Darp lag, zowel dorp als legerbasis verscholen in het bos. Dat kwam zo.
In november ’69 moest ik, om aan mijn dienstplicht te voldoen, opkomen in Tilburg, waar ik werd gelegerd in de Generaal Majoor Kromhout-kazerne om opgeleid te worden tot chauffeur bij de Aan- en Afvoertroepen. Daar kreeg ik les op een Daf YA314 (zie foto), een vierwielige vrachtwagen, goed voor het vervoeren van manschappen, munitie, brandstof, voedsel, roeiboten, raketkoppen en wat er verder maar nodig was om het vaderland naar vermogen te kunnen verdedigen.
Het mysterie van Darp – De Kromhoutkazerne
De kazerne was een indrukwekkend gebouw, zo herinner ik me. De eerste morgen al werden we, voorafgaand aan het appèl op de plaats gedrukt door de dienstdoend sergeant (als rekruten wisten we letterlijk van niks) op de appèlplaats voor het gebouw, die daarop aan de dienstdoende adjudant meldde dat iedere rekruut gezond en wel, tevens uitgeslapen, aanwezig was, waarop de dienstdoende adjudant met een stalen gezicht meldde aan de dienstdoende majoor, tevens kazernecommandant, dat er niets aan de hand was en dat de rekruten stonden te popelen om het krijgsvak onder de knie te krijgen.
Daarna konden we inrukken, een militaire handeling die we toen nog niet beheersten en voor een rekruut hooguit zoiets betekende als oprotten. Hoe dan ook: einde appèl en dienst doen.
Veel later drong het tot me door dat onze commandanten wel eens krom hebben gelegen van het lachen over het onnozele gedrag van de dienstplichtige soldaat.
De Kromhoutkazerne, voluit: Generaal-majoor Kromhoutkazerne) was een kazerne te Tilburg die bestaan heeft van 1909 tot 1988 en is vernoemd naar generaal-majoor Kromhout (1845-1927). Het complex werd aangelegd tussen 1909 en 1932. Het was een kazerne bestaande uit diverse losstaande gebouwen te midden van veel groen, alwaar zich ook een exercitieterrein bevond. Van oorsprong was het een cavaleriekazerne, een krijgsmachtonderdeel waarvoor de naamgever grote organisatorische verdiensten had. Later werd het een kazerne voor de artillerie en voor de AAT (aan- en afvoertroepen). Van 1968-1988 was hier de Militaire Rijschool Tilburg gevestigd, waar de militairen met legertrucks leerden om te gaan, die dan ook een vertrouwd gegeven in het stadsbeeld waren.
Deze laatste alinea kan ik voluit beamen. Want naast het opdoen van militaire vaardigheden zoals marcheren, groeten, schieten, snel in een slootje gaan liggen en er weer uitklimmen, kreeg ik ook rijles.
Mijn instructeur was een korporaal, een best aardige vent eigenlijk,
die zich nogal eens druk maakte over de vraag of de postbode
zo nu en dan niet twee, maar misschien wel drie keer bij zijn huis
aan zou kunnen bellen.
Om te kijken of er thuis geen hem onwelgevallig bezoek was,
moest ik op zijn commando dan door een of andere Tilburgse nieuwbouwwijk naar zijn huis rijden. Zodoende heb ik veel ervaring opgedaan in het met een vrachtwagen door nieuwbouwwijken rijden, een vaardigheid waarvoor ik de korporaal-instructeur tot op
de dag van vandaag dankbaar ben.
Het mysterie van Darp – Rijexamen
We kregen naast de dagelijkse verwerving van militaire vaardigheden en praktijken les in voertuigonderhoud, les in de werking van de motor en verkeersles. De werking van de motor ging me boven de pet. Het was me te technisch en te ingewikkeld. Het was dan ook niet mijn beste onderdeel van het theoretisch examen.
De dienstdoende examenafnemer, die ik moest uitleggen hoe ik dacht dat de motor van een YA314 werkte, vond mijn antwoorden domweg niks. Ik heb toen maar toegegeven dat ik er geen verstand van had. “Laat me maar theorie-examen verkeer afleggen”, stelde ik hem voor. Dat mocht met als uiteindelijk resultaat dat ik mijn rijexamen op de YA314 aflegde bij een daartoe bevoegd sergeant-majoor.
Toen ik op een stuk hei in de omgeving van Tilburg door zand en kuilen moest rijden, klemde ik het stuur tussen duim en vingers vast en drukte ik mijn duimen tegen de metalen spijlen van het stuur omdat alles aan het voertuig schokte en bonkte. Elke schok, elke trilling voelde je in je handen en soms in het hele lijf. Van stuurbekrachtiging hadden we toen nog nooit gehoord. De dienstdoend sergeant-majoor maakte me toen op militaire wijze, onderbouwd met een paar stevige theologische argumenten, duidelijk dat ik niet goed bezig was, want zo chaufferen als ik deed was volgens hem de ultieme manier om mijn duimen de vernieling in te helpen. Mijn vingers hoorden onder het stuur, mijn duimen er bovenop en niet er omheen, zo maakte de majoor me grondig duidelijk. Een les voor het leven, want nog steeds leg ik mijn duimen tijdens mijn autoritten op het stuur en niet tegen de spijlen. Ik ben overigens toen wel geslaagd.
Het mysterie van Darp – Dubbel klutsen
Erg leuk aan het YA314 rijden vond ik het zogenaamde “dubbel klutsen”.
Het werd al gauw een automatisme waar je niet meer bij na hoefde te denken, maar wat wel het gevoel gaf grip op het voertuig te hebben.
Op internet zocht ik naar een goede omschrijving van het gekluts met als resultaat onderstaande tekst:
Dubbel koppelen doe je bij het schakelen met de handbak. Je drukt de koppeling in,
haalt de versnellingspook uit de versnelling, laat de koppeling even opkomen, trapt
hem daarna weer in en trekt aan de versnellingspook om de versnellingsbak in de
volgende versnelling te zetten.
Oud-voetballer en tv-commentator Jan Mulder vertelde eens in een of andere tv- uitzending dat hij in zijn diensttijd ook het dubbel koppelen had geleerd. Volgens hem had de vijand daar niet van terug, want sinds hij het dubbel klutsen goed onder de knie had, is er geen vijand ook maar in de buurt geweest.
Het mysterie van Darp – Legerplaats Nunspeet
Op 10 januari 1970 werd ik overgeplaatst naar legerplaats Nunspeet en ingedeeld bij de 108ste Licht transport Compagnie, een van de vier compagnieën van 105 Transport Bataljon. Mijn domicilie werd Gebouw 3, kamer 73, A-peloton.
In het verleden was de 108 Ltt-cie ooit uitgezonden geweest naar rampgebieden in het buitenland om daar het transport te verzorgen. Ik moet zeggen, enkele van mijn dienstmaten en ik hadden daar wel oren naar en stiekem hoopten we op een rampje, groot genoeg om uitgezonden te worden. Het is er nooit van gekomen.
Het mysterie van Darp – Uzi
Mijn persoonlijk wapen was een Uzi, een zeer handzame pistoolmitrailleur van Israëlische makelij, die je als chauffeur gewoon in een houder in de cabine van de vrachtwagen onder handbereik naast je had staan. Ik moet zeggen dat mijn Uzi ietwat afweek naar rechts. Op de schietbaan kwam ik daar achter. Eenmaal terug op de kazerne rapporteerde ik mijn ervaringen aan de wapenmeester tevens dienstplichtig soldaat, die was opgeleid om wapens af te stellen en zo nodig te repareren.
Deze wapenmeester adviseerde mij, mocht de vijand onverhoeds tot een aanval overgaan, om het wapen enigszins naar links te richten of om de vijand te verzoeken zich iets naar rechts te verplaatsen. Daarmee zou de trefzekerheid van mijn Uzi zondermeer worden verhoogd met als bijkomstig voordeel, dat op deze wijze onnodige munitieverspilling kon worden voorkomen.
Bovendien was, aldus de wapenmeester, een Uzi vooral bedoeld om de vijand af te schrikken en de stuipen op het lijf te jagen en niet zozeer om de vijand regelrecht buiten gevecht te stellen. De vijand voor eens en voor altijd uitschakelen zou ten enenmale rampzalig zijn want dan kon je de dienstplicht wel afschaffen omdat de dienstplichtige soldaat, zo vervolgde de wapenmeester zijn betoog, in dienst dan niets meer te zoeken had want geen vijand beschikbaar, geen leger meer nodig. Dan werd je nutteloos, was je nergens meer goed voor, degradeerde je tot burger en dan viel je als vanzelf in een zwart gat.
Om al dat soort narigheid te voorkomen, zo eindigde de wapenmeester zijn betoog, hadden alle Uzi’s een afwijking naar links dan wel naar rechts, afhankelijk van de politieke voorkeur van de dienstplichtige soldaat.(Foto: ik, Bennie Jalink en gehurkt: Van Houten)
Het mysterie van Darp – Stand-by
In mijn tijd had de compagnie, naast andere transportverzorgingen binnen de krijgsmacht, vooral tot taak om in geval van alarm -het was de tijd van de koude oorlog- transportsteun te leveren aan de Amerikaanse basis, de Site, in Darp.
Dat had bepaalde gevolgen voor Jan Soldaat want het betekende eens in de vier weken een weekend binnen zitten als de compagnie was aangewezen om stand-by te staan voor het geval er alarm werd gegeven.
Je liep vanaf dat moment de hele tijd in gevechtstenue, de vrachtwagens stonden rijklaar voor het kazernegebouw, de psu en plunjezak waren gepakt met de meest noodzakelijke (voorgeschreven) spullen, de Uzi stond achter slot en grendel in de kast en vooral niet te vergeten in je broekzak de massapik waarmee je de Daf YA314 kon starten. De massapik was een gebogen staafje metaal met een gat er in of een verdikking er aan, dat weet ik niet meer. Tegenwoordig noemt men het een autosleutel.
In geval van alarm moest je als de wiedeweerga je uitrusting pakken, naar de vrachtwagen rennen en maken dat je binnen tien minuten de kazernepoort uit was, op weg naar Darp.
Tijdens de stand-by werd de zondag, naast de gebruikelijke rituelen zoals appèl, vaak doorgebracht op de kamer, hangend over een tafel of liggend op bed, vooral seksboekjes lezend. Ik herinner me nog titels als Chick en Candy. De boekjes waren ruimschoots voorhanden en dienden vooral ter bestrijding van verveling, en naar me later bleek, ook ter voorkoming van allerlei kwalen.
Piet de Jong, voormalig premier en oud-commandant van een onderzeeboot vertelde eens in een interview over het leven in een onderzeeboot, dat het lezen van seksboekjes een goed middel was ter voorkoming van zeeziekte. Het bleek echter ook een probaat middel tegen wagenziekte, want tijdens mijn diensttijd is er van mijn maten nooit iemand ook maar wagenziek geweest.
Het mysterie van Darp – Alarm
We werden grondig voorbereid als het ging om het eigen hachje, dat moet gezegd.
De Amerikaanse militairen op de Site, want zo werd de Amerikaanse legerplaats genoemd, waren van het soort dat eerst schoot om daarna te vragen hoe het met je ging. Zodoende werd ons opgedragen vooral geen fratsen uit te halen. Het maakte hoe dan ook wel indruk.
Ik heb drie keer een alarm meegemaakt. In al die gevallen werden we geparkeerd op een landweggetje vlakbij de Site, waar we moesten wachten op nadere orders of totdat het sein “einde alarm” werd gegeven, het sein om terug te kunnen keren naar de kazerne.
Het mysterie van Darp – Bunker
Tijdens een van deze oefeningen, ik weet niet meer welke maar waarschijnlijk was het in het voorjaar, werd ik aangewezen om met mijn voertuig de Site binnen te gaan. Het was inmiddels donker geworden, om niet te zeggen aardedonker. Het was er zelfs zo donker dat ik onlangs dankzij de uitzendingen van RTV-Drenthe pas in de gaten kreeg dat er maar twee bunkers waren.
Met andere woorden, ik had totaal geen idee waar ik me bevond, hoeveel bunkers er waren en hoe het bunkerterrein er uit zag. Ik reed gewoon op aanwijzingen, moest de YA314 voor een bunker parkeren en huif en spanten van de bak verwijderen.
Plotseling verlichtte een bouwlamp de onmiddellijke omgeving. Het enige wat ik toen zag waren een paar gewapende Amerikaanse militairen die toezicht hielden en een hijskraan die een houten kist de lucht in takelde en deze in de bak van mijn vrachtwagen liet zakken.
Spanten en huif moesten weer op hun plaats worden bevestigd om daarmee de kist aan het oog te kunnen onttrekken. Ik herinner me nog goed dat de kist net iets te groot was en niet goed onder de huif paste. Na wat getrek en geduw was de kist toch voldoende onzichtbaar en mocht ik het terrein verlaten.
Zo ziet de omgeving van de Amerikaanse site er heden ten dage uit. Bovenstaande drie foto’s zijn van 10 april 2022.
Het mysterie van Darp – Partizanen
Die nacht reden we over de Veluwe, oorlogsverlichting aan. Dat hadden we al eens geoefend in de omgeving van de Holterberg. Dat was bepaald geen pretje want in het pikkedonker continue naar een rood lichtje staren was nogal vermoeiend en je zat wel erg dicht op je voorganger als je rode streepjes in zijn achterlichten kon onderscheiden.
Onderweg werden we, als onderdeel van de alarmoefening, ook nog eens overvallen door Veluwse partizanen die ons van alle kanten met losse flodders beschoten. Om geen vijandelijk vuur aan te trekken mochten we niet terugschieten, mochten we onze voertuigen niet uit, moesten we stil blijven zitten en wachten totdat de in de colonne meegereden bewaking de aanvallers had verjaagd.
Het mysterie van Darp – Leusder heide
Tegen de ochtend, het was ongeveer half 6, kwamen we terecht op de Leusder heide in de omgeving van Amersfoort. Toen we daar aankwamen stond de artillerie ons al op te wachten en enkele artilleristen waren druk in de weer met een lanceerinrichting op een truck. De kist werd van mijn vrachtwagen afgeladen en versleept. Of er uit die kist nog iets uit is gehaald weet ik niet en of er een kernkop in zat die vervolgens op een raket is gemonteerd? Ik heb geen idee.
Het enige wat ik nog heb gezien en me herinner was dat na enige tijd de raket met de neus omhoog werden gericht, richting oosten. Dat was af te leiden aan de stand van de opkomende zon. Het voertuig waarop een lanceer-inrichting met raket was bevestigd zag er ongeveer zo uit als op bijgaande foto. Dat was het. Wij maakten ons na gedane arbeid alleen nog maar druk om wat voedsel en een slaapplek.
(Foto: lanceerinrichting op truck)
Het verhaal gaat…
Blijft voor mij de vraag of ik die nacht wel of niet een kernkop heb vervoerd. Ik zou het tot vandaag toe niet weten. Wel weet ik nog van de spanning die de hele gebeurtenis opriep en van het besef dat je als dienstplichtig soldaat geconfronteerd werd met de gevolgen van internationale politiek en politieke besluitvorming. Tegenwoordig heet dat geopolitiek.
Ikzelf kom niet verder dan met wat US Army Sergeant-Major Charles Ruffolo, toentertijd gelegerd in Darp, zei in de documentaire van RTV-Drenthe als antwoord op de vraag of er in Darp ook kernkoppen in de bunkers lagen, ik citeer hem:
“Ik wist niet zoveel, maar wat ik wist? I can’t confirm, nor deny.”
Wat mijzelf en wat de inhoud van de door mij vervoerde kist betreft? Dan kan ik de Sergeant-Major maar het beste naspreken: “I can’t confirm, nor deny.”
Op het moment van schrijven, vele jaren later, moest ik ineens denken aan de titel van een serie boeken van de hand van dominee Nico ter Linden: “Het verhaal gaat…” Voor de tv-serie “Het mysterie van Darp” zou dat ook een zeer toepasselijke titel zijn geweest.
Het mysterie van Darp – Voorbij verleden
Onlangs heb ik, samen met mijn vriendin, op 10 april 2022 Darp weer bezocht. Eigenlijk ging het om Havelterberg en omgeving, maar tijdens mijn diensttijd kenden we met name “Darp”. Dat was voldoende om te weten.
We ontmoetten een echtpaar aan wie we vroegen waar de bunkers hadden gestaan. De vrouw was als kind opgegroeid in de onmiddellijke omgeving van de Amerikaanse kazerne.
Ze vertelde: “We mochten als kinderen beslist niet in de buurt van kazerne of de site komen. Waar je ginds het bredere stukje berm ziet, was de ingang naar de kazerne en het officiershotel, maar er is helemaal niets meer van terug te vinden. Van de bunkers ook niet. Het is gewoon een kale vlakte, maar de wachttoren staat er nog wel.”
Het bunkerterrein was een grote zandvlakte geworden en is nog alleen in gebruik als militair oefenterrein. Enkel wandelaars zwierven over de vlakte, een paar mannen waren aan het stoeien met hun radiografisch bestuurde race auto’s en niets herinnerde nog aan wat hier zich vroeger moet hebben afgespeeld. Ik moet zeggen, bijna niets. In de hoek van het terrein stond nog een wachttoren, omheind met prikkeldraad, als de enige getuige van een voorbij verleden.
Via de site van RTV-Drenthe zijn de afleveringen “Het mysterie van Darp” nog te zien.
Hier zijn de links.
Aflevering 1: De Koude Oorlog
Aflevering 2: De Militairen
Aflevering 3: De Amerikanen
Aflevering 4: De Vredesactivisten
Aflevering 5: De Darpers
Aflevering 6: De Ontmanteling